DİVAN EDEBİYATI (SARAY EDEBİYATI,KLASİK EDEBİYAT)
Divan
edebiyatı, Türklerin İslâm dinini benimsemesinden sonra ortaya çıkan
yazılı edebiyattır. Arap ve Fars edebiyatının etkisi altında
gelişmiştir. Bu etki, Arapça ve Farsça sözcüklerin Türkçe’ye girmesinin
yanı sıra, bu dillerin anlatım biçimlerinin benimsenmesiyle de kendini
gösterir. Bu edebiyata Divan edebiyatı denmesinin nedeni, şâirlerin
şiirlerini divan denen el yazması kitaplarda toplamış olmalarıdır.
İslâm
dininin benimsenmesinden sonra,Kuran’ın Arapça olmasından dolayı pek
çok toplumun kültür dili değişime uğradı. İranlılar 9. yüzyılda
edebiyat ürünlerini, Yeni Farsça diye adlandırılan bir dille vermeye
başladılar. İran edebiyatının bu ürünlerinden Türk edebiyatı büyük
ölçüde etkilenmiştir. Öte yandan Anadolu'da kurulan Türk devletleri,
resmi yazışma dili olarak Arapça ve Farsça’yı kullandılar. Bu durum
edebiyat dilinin değişmesine de yol açtı. Özellikle saray çevresindeki
şairler ve yazarlar, yapıtlarını Arapça ve Farsça yazmaya başladılar.
Osmanlı Devleti döneminde Arapça ve Farsça'nın yoğun etkisinde kalmış
olan Osmanlıca dili divan edebiyatında kullanılan ana dildir.
Divan Edebiyatı'nda nazım birimi
Bir
Osmanlı bahçe eğlencesi: şâir, misâfir ve sâki betimlemesi. 16. yüzyıl,
Dîvân-ı Bâkî`den.Nazım sözlük anlamıyla "sıra", "düzen" demektir. Ama
Divan edebiyatında nazım dendiğinde şiir anlaşılır. Divan edebiyatı,
daha çok şiir türünde örnekler içerir ve düzyazı ürünler azdır. Divan
şiiri, kurallarını Arap ve İran edebiyatından alan aruz ölçüsüyle
yazılmıştır. Bunun yanında Nedim ve Şeyh Galip gibi bazı şairlerde hece
ölçüsüyle yazılmış şiirlere de rastlamak mümkündür. Divan şiirinde daha
çok Kur'an, Muhammed'in sözleri olan hadisler, peygamber ve kutsal
kişilere ilişkin öyküler, tasavvufun ortaya attığı sorular, ünlü bir
İran efsanesini konu alan Şehname gibi konular işlenmiştir. Bu
şiirlerde Türk kültürüne ilişkin ögelerden de yararlanılmıştır.
Divan
şairi bu konuları, aruz ölçüleri içinde ve çok yaygın biçimiyle
beyitlerle yazmıştır. Tek satırdan oluşan dize ya da mısra, genelde
şiirin en küçük birimidir. Divan şiirinde ise en küçük birim beyitten,
yani iki mısradan oluşur. Sözcük olarak beyit “ev” anlamına gelir.
Mısra' ise, çift kanatlı bir kapının kanatlarından her birine verilen
addır.
Aruz ölçüsünde açık ve kapalı heceler çeşitli kalıplarda,
kendilerine özgü bir düzen içinde sıralanır. Şairler eserlerini
yazarken seçtikleri kalıba mutlaka uymak zorundadır. Aruz, esas olarak
hecelerin uzunluğu ve kısalığı temeline dayanan bir şiir ölçüsüdür. İlk
kez Arap dilcisi Fatih Erduran tarafından kullanılmıştır. Türklerin
İslamiyet’i kabul etmelerinden sonra medrese kültürü ile yetişen
şairlerin Farsça’yı edebiyat dili olarak benimsemeleri, aruzun Türk
edebiyatına da girmesini sağlamıştır.
Aruz ölçüsü nazım
şekillerine göre değişik kalıplarda kullanılır. Örneğin Rubâi nazım
şekli ahreb ve ahrem adı verilen belli aruz kalıplarıyla yazılabilir.
Rubai'de mısralar; a+a+b+a şeklinde kafiyelidir.
Divan Şiiri'nin nazım biçimleri
Ölçülü
ve kafiyeli söz ya da yazıya "manzum" ya da "manzume" denir. Şiirde
mısra' sayısı, dörtlük sayısı, sıralanış düzeni, kafiye yapısı gibi dış
özelliklerin tümü, nazım biçimini oluşturur. Divan şiirinde pek çok
nazım biçimi vardır, ama bazıları daha yaygın olarak kullanılmıştır.
Divan Edebiyatı ;
Dini
nazım biçimleri :Tevhid Münacat Na't Medh-i çar-yar-ı güzin) Maktel-i
Hüseyin Miraciye Hilye Mevlid Kırk hadis Menkıbname Kısse
Ladini
nazım biçimleri : Bahariye, Cemreviye, Fahriye, Mersiye, Medhiye,
Gazavatname, Sahilname, Sâkiname, Kıyafetname, Sürname, Hamamname,
Şehrengiz, Hicviye, Hezliyat, Tarih düşürme, Muamma, Lugaz, Dariye,
Rahşiye
Dini nesir biçimleri :Evliya tezkiresi, Kısas-ı enbiya, Siyer
Ladini nesir biçimleri :Tezkire, Tarih, Sefaretname, Seyahatname, Siyasetname, Münazara, Münşeat
Söz
sanatları : Mecaz Mecaz-ı mürsel Teşbih Telmih Tecahül-i arif İstiare
Tevriye Hüsn-i talil Leff ü neşr Kinaye Teşhis ve intak Tekrir
Anasayfa 
Nerden
