AMERİKA’NIN KEŞFİ

AMERİKA’NIN KEŞFİ

1492

KRİSTOF KOLOMB

AMERİGO VESPUCCİ (1507)

Yeni
bir dünya keşfetme onuru kuşkusuz, gelmiş geçmiş en büyük denizcilerden
biri olan Kristof Kolomb’a aittir. Ama burada da bir sorunla
karşılaşır. Kolomb genellikle dendiği gibi, sadece efsanevi
zenginliklerle dolu Hindistan’a giden bir yol mu arıyordu?Yoksa,
Ortaçağ ütopyasından esinlenerek, belki de "cennetin girişi" olduğunu
düşündüğü yeni bir dünyanın bilinçli bir’’yaratıcısı’’ mıydı? Michel
Lequenne, Kolomb’un başvurduğu kitapların sayfa kenarlarına düştüğü
notları inceleyerek, bu ikinci varsayımı benimser. Kristof Kolomb son
yolculuğunda(1502-1504)Amerika kıstağının bir bölümünün kıyılarını
saptadı, ama daha önceden başka denizciler harekete geçmişti:
Bristol’lü İngilizlerin hizmetinde çalışan Jean Cabot’un, daha 1497’de
‘’Vinland’’yolunu yeniden bulduğu sanılmaktadır. Cebral’ın güneye
yaptığı yolculuğunsa kuşku götürür yanı yoktur: yolculuk, 1500 yılında,
gelecekteki Brezilya’nın bir bölümü olan ‘’Gerçek Haç Toprağı’’na,
Portekiz kralı Manuel adına el konmasıyla sonuçlandı. Ayrıca, Lizbon
sarayının, daha önce gönderilen, ama açıklanmamış olan bazı geziler
sayesinde, söz konusu topraklarla ilgili bilgiler edinmiş olduğu
düşünülebilir.

Nitekim, Tordesillas antlaşmasıyla(1494),
Amerika’nın Eski dünyaya en yakın noktası olduğu sonradan anlaşılan bu
kesimde keşfedilecek topraklar Portekiz’e verildi. Güney Amerika
kıyılarının Patagonya’ya kadar eksiksiz keşfini, gene Portekizliler
hesabına çalışan Amerigo Vespucci gerçekleştirdi. Saint Dieli bir
coğrafyacı da, 1507’de yayımladığı bir çalışmasında, Yeni Dünyaya pek
de haklı olmayarak Amerigo’nun adını verdi. 1513’te Balboa’nın Amerika
kıstağını aşarak Büyük okyanus kıyısına İspanya adına el koyması, keşif
tarihinde çok önemli bir dönüm noktasıdır.

KRİSTOF KOLOMB

(Yaklaşık
1451-1506)Ünlü kaşif Kristof Kolomb, Amerika kıtasının bulunmasına ve
Avrupa’ya açılmasına öncülük etti. Bununla birlikte yeni kıta adını
Kolomb’la aynı dönemde yaşamış ve1497 ya da1499’da Güney Amerika’ya
ulaşmış olan Amerigo Vespucci adında bir İtalyan’dan aldı. Daha 11
yüzyılda Norveçli Leif Eriksson Kuzey Amerika kıyılarını dolaşmıştı,
ama tarihte Amerika’nın keşfedilmesinin onuru Kolomb’a aittir. Ne var
ki, Kolomb yepyeni bir kıta keşfetmiş olduğunun farkına varamamıştı.
Onun amacı doğudaki baharat ve ipek gibi değerli malların batıya
getirilebileceği güvenli bir ticaret yolu bulmaktı. 12 Ekim1492’de
Bahama adalarından birine çıktığında da bu düşüncesini gerçekleştirmiş
olduğunu sandı. (Amerika kıtasını bulan Kristof Kolomb, yepyeni bir
kıta keşfettiğinin farkına varamamıştı. )

Kristof Kolomb
İtalya’nın Cenova limanında yaşayan yoksul bir dokumacının oğlu olarak
dünyaya geldi. Avrupa’nın en işlek limanlarından biri olan Cenova’da
tüccarlar çeşitli ülkelerle ticaret yapıyor, karayoluyla Hindistan’dan
ve Uzakdoğu’dan gelen pamuk, kumaş ve baharattan başka İngiltere
açıklarında avlanan balıkları da kurutulmuş ve tuzlanmış olarak satın
alıyorlardı. Kristof Kolomb büyük bir olasılıkla Marko Polo’nun Çin
gezisi anılarını okumuş, Leif Eriksson’un yüzyıllar önce yaptığı
gizemli deniz yolculuğunun öyküsünü dinlemişti.

Gençliğinde
Akdeniz’in doğusuna bir deniz yolculuğuna çıkan Kolomb, baharat ve ipek
ticaretinin nasıl yapıldığını öğrenme olanağı bulmuştu. Daha sonra
1476’da kuzeyde İngiltere’ye ve İzlanda’ya kadar gittiği sanılmaktadır.
Bu yolculuktan dönüşünde Portekiz’in başkenti Lizbon’a taşındı. O çağda
bile hala Dünya’nın dümdüz olduğuna inanan birçok insan vardı. Kolomb
ise Dünya’nın küre biçiminde olduğu düşüncesindeydi. Kolomb çeşitli
Dünya haritalarının çizimine yardımcı oldu. Bu harita ve çizimlerde
Dünya gerçekte olduğundan çok daha küçük, Asya ise çok daha büyük
gösteriliyordu. Kolomb Asya’nın doğuya doğru çok fazla uzandığını, bu
yüzden de İspanya’dan yola çıkıp batıya doğru yol alarak oldukça kısa
bir zamanda Hindistan’a varabileceğini düşündü. ’’Hindistan’ın
uzaklığını da hesapladı; Hindistan’ın bulunduğu r sandığı yer aşağı
yukarı Amerika’nın bulunduğu yere denk geliyordu.

Böyle bir
yolculuğu tasarlayan ilk insan Kolomb değildi, ne var ki, o zamanki
gemilerin küçüklüğü ve yeterli donanıma sahip olmayışı yüzünden
böylesine uzun ve tehlikeli bir yolculuğa çıkmayı kimse göze
alamıyordu. 1480’de artık deneyimli ve kendine güvenli bir denizci olan
Kolomb ise Hindistan’a kısa sürede ulaşabileceğini kanıtlayacak bir
keşif gezisine önderlik edebileceğine inanıyordu.

Bu yolculuk
için gerekli gemileri ve parayı ancak İspanya ve Portekiz hükümdarları
sağlayabilirdi. Kolomb ilk önce Portekiz Kralı 2 Joao’ya başvurduysa da
önerisi reddedildi. İspanya’nın önemli bir bölümü Magripliler’in
altındayken tahta çıkan Fernando ve Isabella ise Kolomb’u içtenlikle
kabul ettilerse de, ülkenin içinde bulunduğu kargaşa yüzünden ona
yardımcı olamadılar.

Kolomb haritacılık yapan kardeşi
Bartolomeo’yla birlikte İngiltere ve Fransa krallarına başvurdu. Ama bu
iki kraldan da yardım alamadı. Sonunda ilk başvurudan yedi yıl sonra
İspanya kraliçesi Isabella , Kolomb’a yardım edeceğini bildirerek ona
amiral sanı verdi.

AMERİGO VESPUCCİ

(1454-1512), İtalyan
denizci. Medici ailesinin hizmetinde değişik işlerde çalıştıktan sonra
1491’de aynı ailenin İspanya’da Sevilla’da bulunan gemicilik şirketinde
görevlendirildi. Bu dönemde Kristof Kolomb’la tanıştı. 1499’da Alonso
de Ojeda komutasındaki bir filoyla ilk keşif gezisine çıktı. Yeni bir
sefer düzenleme isteğinin İspanya Krallığı tarafından reddedilmesi
üzerine 1500’de Portekiz’in hizmetine girdi. Portekiz Kralı 1. Manuel
adına 1501’de ikinci keşif gezisine çıkan Vespucci, Cabo de Santo
Agostinho’ya ulaştıktan sonra Rio de Janeiro Körfezi’ni keşfetti. Daha
sonra güneye yönelerek, 1502’de Lizbon’a döndü. Bu gezi sırasında yeni
bulunan toprakların Asya anakarasının parçaları olmadığını anlayan
Vespucci, daha sonra mektuplarında bu topraklardan Munus Novus (Yeni
Dünya)adıyla söz etti. 1505’te yeniden İspanya’nın hizmetine giren
Vespucci , Kristof Kolomb’un görevden alınmasından sonra 1508’de baş
kılavuzluğa(pilotomayor)atandı. Yeni bulunan bölgelerin haritalarının
yapılmasına ve denizcilerin yetişmesine katkıda bulundu. İlk olarak,
1507’de Alman kozmograf ve haritacısı Martin Waldseemüller
Cosmographiae insuperquatuor Americii Vespucii navigationes adlı
eserinde yeni anakaranın keşfedilmesinin onurunun ona ait olduğunu
yazmasından sonra bu anakara onun önadıyla anılır oldu.