PaTRoN
Admin
Mesaj Sayısı : 656
Rep : 3
Kayıt tarihi : 15/09/09
Yaş : 33
 Nerden : Trabzon
 | Konu: Kırgizistan Tarihi  Perş. Eyl. 17, 2009 6:44 pm | |
|  Türk
tarihinin bilinen en eski kavimlerinden biri olan Kırgız Türkleri, Çin
kaynaklarında “Ge-kun”, “Kie-kun”, “K’i-ku”, “Hegu” adıyla geçmektedir.
Köktürk
yazılı metinlerinde “Kırkız”, Tibetçe kaynaklarda “Gir-kis” şeklinde
geçen Kırgız adının, bazı araştırıcılara göre, “kır” ile “gez”
kelimelerinin birleşmesinden oluştuğu ve “kır gezen” anlamına geldiği;
bazılarına göre ise “kırk” ve “yüz” sayılarının birleşmiş şekli olduğu
ifade edilmektedir. Ayrıca Kırgız adının, “kır Oğuz” yani kır Oğuzları
kelimesinden çıktığı da belirtilir. Kırgızlar, efsanelere göre “kırk
kız”dan meydana gelmişlerdir.
Kırgızlar, Orta Asya'daki en eski
milletlerden biridir. Yazılı bir dile sahip olmadıklarından dolayı
köklerine ilişkin çalışmalar, bölgedeki diğer gruplar tarafından
Kırgızlara yapılan atıflara dayanmaktadır. Kırgızlar ile ilgili ilk
yazılı belgelere, M.Ö. III. yüzyıla ait Çin kaynaklarında
rastlanmaktadır. Bu dönemde Hun yöneticisi Modeu tarafından Kırgız
toprakları zapt edilmiş ve Kırgızlar uzun asırlar boyunca birçok göçebe
imparatorlukta aktif bir şekilde savaşmışlardır.
M.Ö. II. ve I.
yüzyıllarda Tanrı Dağları'nın doğusuyla Tannu-ola arasındaki bölgede
Kien-Kun adında müstakil bir devlet kurmuşlardır. Daha sonra Aral Gölü
ve Hazar Denizi'nin kuzeyindeki bozkırlar ile Tanrı Dağlarına kadar
yayılmışlar. M.Ö. 560’ta Köktürklere tâbi olmuşlardır. 758’de
Köktürklerin yerine geçen Uygurların hâkimiyetine girmişlerdir. 840’ta
Uygurları mağlup eden Kırgızlar, Ötüken’e yerleşerek bir devlet
kurmuşlardır. Moğol imparatorluğu döneminde Çağatay ulusuna dâhil olan
Kırgızlar, Asya’da Moğol üstünlüğü sona erdikten sonra, 1700 senesinde
kurulan Hokand Devletinin hâkimiyetine girmişlerdir. 1867 yılında
Kırgızistan’ın bir kısmı Türkistan Vilayetine bağlanmıştır. 1876
yılında Hokand tamamen Rusya’nın hâkimiyetine girmiştir. 20.yy.ın
başında Buhara, Rusların hâkimiyetine girince Kırgızlar da Çarlık
Rusya’sının etkisi altına girmişlerdir.
1862‘de Bişkek’te
kurulan Rus Garnizonu 14 yılda tüm Kırgızistan’ı işgal altına almıştır.
1916 yılında zorunlu askerlik uygulaması Kırgızların Ruslara karşı
şiddet olaylarının patlamasına yol açmış ancak Ruslar bu ayaklanmayı
şiddet yoluyla bastırmışlardır. Devrimden ve kanlı bir iç savaştan
sonra 1919 – 1920 yıllarında Kırgızistan’da Sovyet gücü kurulmuştur.
Ruslar tarafından işgal edilen yerler, “Türkistan Bölgesi” adı altında
Orenburg’a bağlı bir askerî valilik haline getirilmiştir. Orenburg’dan
sonra 1867’de Taşkent merkez olmak üzere Türkistan genel valiliği
oluşturulmuştur.
Kırgızlar, 1873 – 1875 yıllarında Rus idaresine
karşı ayaklanmışlar; 1885 Oş İsyanı'ndan sonra vuku bulan 1898 Andican
isyansı yenilgiyle sonuçlanmıştır. Kırgızların en kanlı isyanı 1916’da
cereyan etmiş, bu isyandan sonra binlerce aile Çin’e göçmüş ve yüzlerce
insan kurşuna dizilmiştir.
1 Mayıs 1918’de bütün Türkistan,
Türkistan Otonom Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti adı altında
birleştirilmiş; 1926 yılında Kırgızistan, Kırgız Özerk Sovyet Sosyalist
Cumhuriyeti adını almıştır. Daha sonra 1936’da Kırgız Sovyet Sosyalist
Cumhuriyeti adını almıştır. Sovyet döneminden sonra Gorbaçov’in 1986’da
başa geçmesiyle başlayan açıklık (glasnost) ve yeniden yapılanma
(perestroyka) hareketi sonucunda Kırgızistan Cumhuriyeti 12 Aralık 1992
günü bağımsızlığını ilân etmiştir. | |
|
