Vietnam Savaşı

Amerika, bu barış ile nihayet yakasını
Vietnam'dan kurtarmaya muvaffak olmuştu. Lakin Vietnam meselesi bu
barış ile kapanmadı. Barış ancak 22 ay devam edebildi. Bu sürenin
sonunda Güney Vietnam komünistlerin eline geçti. Amerika, Vietnam'dan
çekildikten sonra, Güney Vietnam'ın yaklaşık 1 milyon kadar askeri,
1.600 uçağı ve 600 tankı vardı. Fakat, Viet Cong gerillalarının
faaliyeti dolayısıyla, bu asker sabit mevkileri savunmakta idi. Saldırı
gücü yoktu.

Diğer taraftan, Vietnam savaşının Amerikan kamu
oyunda uyandırdığı tepki dolayısıyla, barıştan hemen sonra Amerikan
Kongresi de Güney Vietnam'a yapılan yardımları, azaltmaya başladı.
Askeri yardım 1 milyar Dolardan 700 milyona ve ekonomik yardım da 750
milyon Dolardan 425 milyona indirildi. Buna karşılık Güney Vietnam'daki
askeri durum da iyi değildi.

Saygon rejimine karşı savaşan
Vietnam Halk Ordusunun güneyde 200.000 askeri bulunuyordu. Viet Cong
gerillalarının kuvveti de 100.000 civarında idi. Bütün bunlara bir de
Saygon hükümeti içindeki suistimalleri ilave etmek gerekiyordu. Bu
şartlardan yararlanan Kuzey Vietnam 1974 Aralık ayı başlarında
Kamboçya'dan Mekong Nehri deltasından Güney Vietnam'a doğru saldırılara
geçti. Bu saldırıları Kuzeyden ve diğer yerlerden de yapılan bir çok
saldırılar takip etti. Bu saldırılar o kadar çabuk gelişti ki, Güney
Vietnam başlıca birer birer komünistlerin eline geçmeye başladı. Güney
Vietnam ordusu bu saldırılar karşısında çabucak çöktü.

En son 30
Nisan 1975'de başkent Saygon'un komünistlere teslim olması ile, bütün
Vietnam, otuz yıllık bir mücadeleden sonra komünistlerin kontrolü
altına girmiş oluyordu. Bu ise Güney-Doğu Asya bölgesindeki kuvvet
münasebetlerinin yapısında mühim değişiklikler meydana getirerek yeni
bir dönemi açacaktır.


Vietnam Savaşından Sonra
Kuzey
Vietnam'ın Güneyi ele geçirmesi ve bu suretle, II. Dünya Savaşı'ndan
sonra bölünmüş olan bu ülkeyi kendi kontrolu altında birleştirmiş
olması, bir diğer bölünmüş ülkenin kuzeyi olan Kuzey Kore'yi de
harekete geçirdi. Komünist Kuzey Kore'nin lideri Kim II Sung 1975
Nisanında Peking'i ziyaret ederek, Güney Kore'ye karşı girişeceği
hareket için Çin'den destek istedi. Halbuki şimdi Çin'in güney-doğu
Asya gelişmelerine bakışı çok farklı idi ve Çin'in değerlendirmelerinde
Sovyet faktörü ağır basıyordu. Bu sebeple Çin, Kuzey Kore'nin girişmek
istediği teşebbüsü desteklemeye yanaşmadı. Kaldı ki, Kuzey Kore'nin
niyetini sezinleyen Birleşik Amerika, hemen ağırlığını Güney Kore'nin
yanına koydu ve Güney Kore'ye herhangi bir saldırı halinde Amerika'nın
her türlü yardımı yapacağını bildirdi.

Bu durum karşısında, Kim
İİ Sung hevesinden vazgeçmek zorunda kaldı. Kuzey Vietnam'ın Güney
Vietnam'ı işgali, güney-doğu Asya'nın diğer ülkelerinde büyük bir telaş
ve korkuya sebep oldu ve tarafsızlık eğilimlerini kuvvetlendirdi. Bunun
birinci sebebi, gerilla savaşı ve yıkıcı faaliyetlerde Kuzey Vietnam'ın
gerçekten yetenekli olduğunun ortaya çıkması idi. İkincisi ise, Güney
Vietnam'ın teslim olması çok miktarda Amerikan silah ve askeri
malzemesinin komünistlerin eline geçmiş olmasıydı.

O zaman
Amerikan Savunma Bakanlığının tahminlerine göre, 2 milyar Dolarlık
Amerikan silahı komünistlerin eline geçmişti. Gerçekte, Vietnam'ın
hemen yeni bir saldırıya geçecek hali yoktu. Fakat bölge ülkeleri,
belirttiğimiz sebeplerden dolayı, korkuya kapıldılar.

1967'de
kurulan ASEAN (Güney-Doğu Asya Devletleri Birliği- Association of
South-East Asian Nations) üyelerinden Malaysia, Tayland ve Filipinler,
hemen Çin'le diplomatik münasebetler kurdular. Vietnam'a karşı Çin'de
bir denge unsuru arıyorlardı. Zira, biraz aşağıda açıklayacağımız
üzere, Vietnam meselesi Sovyet Rusya ile Çin arasında daha 1975
Mayısından itibaren yeni bir mücadele konusu olduğu gibi, eski adı ile
Kamboçya, fakat 1975'den itibaren yeni adı ile Kampuchea'nın Vietnam
ile arası bozulacak ve Vietnam Sovyet Rusya'ya dayanma yoluna giderken,
Kampuchea da güvenliğini Çin'in kanadının altında bulacaktır.

Diğer
taraftan, Vietnam'ın tepkisini çekmemek için, Malaysia Güney-Doğu
Asya'nın bir "tarafsızlık bölgesi" olmasını teklif ederken, Tayland ve
Filipinler, ülkelerindeki Amerikan askerlerinin çekilmesini istediler.
Bunun neticesi olarak, 24 Eylül 1975'de SEATO dağıtıldı. Bu ülkelerin
içinde en fazla korkuya kapılanı, Laos ve Kamboçya'ya karadan ve
Vietnam'a da denizden komşu olan Tayland idi. Hatta Tayland güney-doğu
Asya'da kurulacak yeni bir gruplaşmaya Kamboçya, Laos ve Vietnam'ı da
katmak gibi bazı tasarıların peşinde oldu ise de bu sırada Hanoi'nin
meseleleri ve tasarıları bambaşka idi.

Mamafih 1975 yılı
sonlarına doğru ortalık sakinleşmeye başlayınca güney-doğu Asya
bölgesinin heyecanı da geçmeye başladı ve bu bölge ülkeleri yine
güvenliklerini, Amerika'nın bölgeye olan alakasına bağlamaya
başladılar. Çin yine bu ülkeler için bir dayanak unsuru olmaya devam
etti. Zira, Vietnam'ın 1978 Aralık ayı sonundan itibaren Kampuchea'yı
işgale başlaması, Çin ile bölge ülkeleri arasında dolaylı bir menfaat
ortaklığı ortaya çıkardı.


Vietnam'ın Kampuchea'yı İşgali
Eski
adı ile Kamboçya, yeni adı ile Kampuchea, 1954 Cenevre anlaşmaları ile
bağımsız olmakla beraber, 1941-1970 arasında Prens Sihanouk'un
idaresinde kalmış ve 1970 yılında da Mareşal Lon Nol'un yaptığı bir
darbe ile Sihanouk iktidardan düşürülmüştür. Fakat Lon Nol'un
diktatörlüğüne karşı, ordunun içinden de olmak üzere çeşitli
çevrelerden muhalefet ortaya çıkmakla beraber, Kızıl Khmer'ler (Khmer
Rouge) denen Komboçya komünistlerinin mücadelesi daha müessir olmuştur.
Çünkü Kızıl Khmer'leri Kuzey Vietnam desteklemekteydi.

Yani,
Kuzey Vietnam, Güney Vietnam'a karşı mücadele ederken Kamboçya'da da
Kızıl Khmer'ler Lon Nol'rejimine karşı mücadele etmekte idiler. Fakat
Kızıl Khmerlerin en büyük destekçisi Çin Halk Cumhuriyeti idi. Çin
Kızıl Khmer'lere silah ve malzeme yardımı yaparken, Kuzey Vietnam da
Vietnam Halk Ordusundan 30.000 kişilik bir kuvvetle Kızıl Khmer'lere
yardım etmekteydi.

1973 Ocak ayında Kuzey Vietnam'ın Amerika ile
barış yapması Kızıl Khmer'lerin hoşuna gitmese ise de; mücadelelerine
devam ettiler ve 17 Nisan 1975'de başkent Phnom Penh'in Kızıl
Khmerlerin eline geçmesi ile Kamboçya da komünistlerin kontrolü altına
giriyor ve ülkenin yeni adı Kampuchea oluyordu. Çünkü Kamboçya Komünist
Partisi 1973'de Kampuchen Komünist Partisi adını almıştı.

Kampuchea
komünistlerinin 1975'te ülkeye hakim olmasından sonra, Kampuchea ile
Vietnam'ın münasebetleri gittikçe bozularak 1977'den itibaren
çatışmalara dönüşmeye başladı. Bu gelişmede iki sebep mühim rol
oynamıştır. Birincisi, daha 1950'lerden itibaren Vietnam
komünistlerinin Kamboçya komünist partisi üzerinde kurduğu
hakimiyettir. Bu ise, Kamboçya komünistlerini, Kamboçyo'nın
menfaatlerini bir tarafa bırakarak Vietnam Komünist Partisi'nin kendi
çıkarlarına göre çizdiği çizgiye uyma zorunluluğunda bırakmıştır. Yani,
bu işbirliği Kamboçya'nın değil, Kuzey Vietnam'ın menfaatlerine göre
şekillenmiştir. Bu ise Kamboçya komünistlerini memnun etmemiştir.
Burada ikinci faktör ortaya çıkmaktadır.

Vietnam'ın
menfaatlerinin Kamboçya'nın menfaatlerinin üstünde tutulması Kamboçya
komünistlerini memnun etmemiştir; çünkü, 17'inci yüzyıldan 19'uncu
yüzyıla kadar, Kamboçya'daki Khmer Krallığı ile Vietnam Krallığı
arasında daima rekabet ve mücadeleler olmuş ve bu sebepten de
Khmer'lerin Vietnamlılara karşı bir sempatisi mevcut olmamıştır.

Khmerlerin
Vietnamlılara karşı bu tarihi düşmanlığı iki ülke komünist partileri
arasındaki münasebetleri de tesir altına almaktan geri kalmamıştır.
Ayrıca Kuzey Vietnam, Güney Vietnam'a karşı yürüttüğü mücadele
sırasında Kamboçya topraklarını da kullanmış, daha önce de
belirttiğimiz gibi, buraya asker sokmuş ve 1975'den sonra da bu
askerlerini Kamboçya topraklarından çekmediği için, bu sınır
topraklarında Kampuchea ile Vietnam kuvvetleri arasında üç yıl sürecek
bir çatışmalar dönemi başlamıştır.

Çatışmaların şiddetlenmesi
1977 Aralık ayının son günlerinde olmuştur. Vietnam bu çatışmalarda
Kampuchea kuvvetlerine 8 bin kişilik bir kayıp verdirmiştir. Bu sebeple
Vietnam 1978 Şubatında Kampuchea'ya çatışmaları durdurmayı, sınırın her
iki tarafında 5 Km. genişliğinde askerden arınmış bölge tesisini ve
birbirlerinin içişlerine karışmamayı öngören bir antlaşma yapmayı
teklif etmiş ise de, bu tekiif Kampuchea tarafından reddedildiği gibi,
Vietnam topraklarına Kampuchea saldırıları devam etti.

Bu sırada
Çin'in sahneye girdiğini görmekteyiz. Çünkü Vietnam'ın Sovyet Rusya'ya
kaymaya başlaması üzerine, Kampuchea da Çin'e yanaşmaya başladı. Çin
başlangıçta Kampuchea'yı yatıştırarak bölgede yeni bir çatışmanın
çıkmasını önlemek istedi. Çin'in baskısı üzerine Kampuchea 1978
Mayısında, Vietnam'a, çatışmaların durdurulmasını ve Vietnam'ın,
Kampuchea'nın toprak bütünlüğü ile bağımsızlığına saygı göstermeyi
taahhüt etmesini öngören bir anlaşma teklif etti. Bunu da Vietnam
reddetti. Reddettiği gibi, Kampuchea'dan kaçan halkı eğiterek, Aralık
1978 başında Kamboçun Milli Selameti İçin Birleşik Cephe adı ile bir
teşkilat kurdu.

Ayrıca Vietnam, Kampuchea sınırlarına 12
tümenlik yani 200.000 kişilik bir kuvvet yığmış bulunuyordu. Kampuchea
ile Vietnam'ın münasebetleri bu şekilde kötüleşirken Çin-Vietnam
münasebetleri de giderek bozulmakta idi. Vietnam Kampuchea sınırına
asker yığarken Çin de Vietnam sınırına asker yığmaya başladı. Bu durum
Vietnam'ı Sovyetler Birliğine daha çok yaklaştırdı ve 3 Kasım 1978'de
Vietnam ile Sovyetler Birliği arasında bir Barış, Dostluk ve İşbirliği
Antlaşması imzalandı.

Bu antlaşmanın 6'ncı maddesi ittifaka
yakın bir hüküm taşımaktaydı. Çünkü bu maddeye göre, taraflardan biri
saldırı veya saldırı tehdidi ile karşılaşırsa, taraflar gerekli
tedbirleri almak amacı ile, derhal birbirlerine danışacaklardı. Bu
suretle Vietnam, Çin'in karşısına Sovyetleri çıkarmak suretiyle dengeyi
sağlıyor ve arkasından emin bir duruma geliyordu.

Vietnam, 27 Aralık 1978 günü, tanklarla ve
zırhlı araçlarla desteklenen 120.000 kişilik bir kuvvetle Kampuchea'ya
karşı saldırıya geçti. 1975'ten beri ülkeyi, diktatörlüğün ötesinde,
tam bir zulüm ve işkence ile idare eden Pol Pot rejimi Vietnam'ın
saldırısına fazla dayanamadı.

7 Ocak 1979 günü başkent Phnom
Penh Vietnam kuvvetleri tarafından işgal edildi ve Pol Pot da yanına
aldığı bir kısım kuvvetle Tayland sınırı yakınlarındaki dağlık ve
ormanlık bölgelere kaçtı. Pol Pot'un komutasındaki 30 bin kadar Khmer
Rouge (Kızıl Khmer) kuvveti, bundan sonra gerilla muharebelerine
başlayacaktır ki, Tayland ve Çin Pol Pot'u destekleyeceklerdir. Başkent
Phnom Penh'in düştüğünün ertesi günü, 8 Ocak 1979 da, Pol Pot'un
muhaliflerinden Heng Samrin, kendi başkanlığında bir Kampuchea Halk
İhtilal Konseyi kurdu ve Kampuchea Halk Cumhuriyeti'nin de kuruluşunu
ilan etti. Bununla beraber, Vietnam'ın Kampuchea'yı istila ve işgali
dünyada o kadar tepki uyandırdı ki, Sovyetlerin bütün çabalarına
rağmen, Kampuchea'yı Birleşmiş Milletlerde Heng Samrin değil, Pol Pot
rejimi temsil etmeye devam etti.


Çin'in Vietnam'a Saldırısı
Vietnam'ın
Kampuchea'yı işgali, Çin-Vietnam münasebetlerinde bardağı taşıran damla
oldu. Vietnam'ın 1978 Kasımında Sovyetlerle ittifaka yakın bir antlaşma
imzalaması ve arkasından da Kampuchea'yı işgali, Çin'i son derece
sinirlendirdi. Çünkü Vietnam şimdi bütün güney-doğu Asya'ya hakim olma
yolundaydı. Şu halde, Çin'e göre, meydanın boş olmadığını ve Sovyetlere
dayanmanın da pek işe yaramayacağını Vietnam'a göstermek gerekliydi.
Yani Vietnam'a bir "ders" verilmeliydi.

Çin 17 Şubat 1979 günü
100 bin kişilik bir kuvvetle Vietnam sınırlarından içeri girmeye
başladı. Kuzey Vietnam'da bir kısım toprakları işgal ettikten sonra, bu
askeri harekatla tasarlanan amacın gerçekleşmiş olduğunu bildirerek 16
Martta kuvvetlerini geri çekti. Çin'in Vietnam'a yaptığı saldırının
Vietnam üzerinde çok fazla müessir olduğu söylenemez. Belki Vietnam'a
bir Çin faktörünün varlığını gösterdi, lakin Vietnam'ın politikasında
mühim değişiklik meydana getirmedi. Aksine, Vietnam'ın dış politikası,
Çin'e rağmen iki istikamette gelişme gösterdi. Bunlardan biri, Vietnam
ile Sovyetler Birliği arasındaki münasebetlerin daha da sıkılaşmasıdır.

Çin-Vietnam
savaşı sırasında, bir tanesi füze taşıyıcısı olmak üzere, 14 Sovyet
savaş gemisi Vietnam'ın Cam Ranh körfezine geldi. 1979 Mayısında da bir
Sovyet denizaltısı yine aynı körfeze geldi ki, ilk defa bu sularda bir
Sovyet denizaltısı görünmekteydi.

Vietnam, Sovyetlere bu
kıyılarda resmen herhangi bir deniz üssü vermemekle beraber, Sovyet
savaş gemileri bilhassa Danang deniz üssünün kolaylıklarından
yararlanmaya başlamışlardı. Vietnam-Sovyet münasebetlerinin gelişmesi
bu kadarla da kalmadı. Vietnam ekonomik bakımdan da her geçen gün
Sovyetlere dayanmak zorunda kaldı. Daha önce de belirttiğimiz gibi;
Vietnam savaşı 1975'de sona erdiği zaman, bilhassa Kuzey Vietnam bir
harabe halinde idi.

Savaşın yıkıntılarını tamir etmek ve ülkenin
kalkınmasını hızlandırabilmek için Sovyetlerden yardım aldı.
Kampuchea'nın işgali ise, Vietnam'a yeni ekonomik dertler çıkardı.
Çünkü üç yıldır iktidarı elinde tutan Pol Pot ve rejimi, ülkede tam bir
zulüm idaresi tatbik etti. Bu zulüm bilhassa aydınlara yönelmişti. Bir
çok aydın öldürüldüğü gibi, bir çoğu da kırsal alanlarda çok güç
şartlarda çalışmaya zorlanmıştı. Daktilo, televizyon, otomobil gibi
medeni vasıtalar, yozlaşmış bir hayatın unsurları olarak yasaklanmıştı.

Kısacası,
Vietnam'ın Kampuchea'ya saldırısı ne kadar gayri insani ve medeniyetten
uzak bir hareket olmuş ise, Pol Pot rejimi de o kadar gayri insani ve
gayri medeni idi. dolayısıyla, Vietnam Kampuchea'yı tam bir perişanlık
içinde buldu. Yeni lider, Vietnam'ın kuklası Heng Samrin ve Vietnam,
Kampuchea'nın ekonomik problemlerinin çözümü için de sırtını Sovyet
Rusya'ya dayamak zorunda kaldı.

Bütün bu sıkıntılara rağmen,
Vietnam Hindiçini bölgesindeki yayılma ve genişlemesini arttırmaktan da
geri kalmadı. Dış politikasındaki ikinci mühim gelişme buydu. Bu
gelişme de iki istikamette oldu. Laos'ta da bir komünist rejim olmakla
ve bu rejim de Sovyet Rusya'ya dayanmakla beraber, Laos'un içinde de
mevcut rejime karşı bir hareket başlamıştı. Bu sebeple Vietnam, 1979
yılında Laos'a 50.000 kişilik bir kuvvet sevketmiş bulunuyordu. Yani
Laos da Vietnam'ın kontrolü altına girmişti.

Mamafih, 1980
Eylülünde Laos'un Champassak eyaletinde Laos Halkının Milli Kurtuluş
Birleşik Cephesi kurulmuş ise de, bu kuruluş kuvvetli ve müessir bir
organizasyon olamamıştır. Diğer taraftan Vietnam Pol Pot'un Tayland'dan
ve Tayland vasıtasıyla Çin'den devamlı yardım alması sebebiyle, 1979
yılından itibaren Tayland üzerindeki baskısını arttırdı. Zira, Tayland,
1975 Vietnam şokunu atlattıktan ve bilhassa Vietnam'ın Kampuchea'yı
işgalinden sonra, üç istikamette faaliyette bulundu. Birincisi, Pol
Pot'un Kızıl Khmerlerine yardım ettiği gibi, Çin'den gelen yardımları
da Kızıl Khmer'lere geçirdi. İkincisi, Çin'le olan münasebetlerini
geliştirdi. Üçüncüsü ASEAN ülkeleri Tayland'ı destekledikleri gibi,
aynı zamanda Amerika ile de tekrar eski münasebetlere dönme zaruretini
hissettiler.

Bilhassa Amerika Tayland'a askeri yardımını
arttırdı. Zira Tayland'ın Kızıl Khmer'lere yardım etmesi Vietnam'ı
büsbütün sinirlendirdi. Bu sebeple, Vietnam Tayland sınırlarına asker
yığdığı gibi, bilhassa 1980 yılında Tayland sınırlarından içeri girmeye
başlamıştı.

Vietnam'ın amacı, Kızıl Khmer'leri Kampuchea
topraklarından tamamen sürmek ve aynı zamanda da Tayland'daki rejimi
devirmekti. Kampuchea'daki Heng Samrin rejimi, ülkeye Vietnam
tarafından yani dışardan zorla kabul ettirilmiş bir rejim olduğu için
Birleşmiş Milletler tarafından tanınmadığı gibi, gerek Batılılar ve
gerek ASEAN ülkeleri, Heng Samrin rejimine karşı mücadele eden grupları
ve kuruluşları biraraya getirip birleştirmek suretiyle güçlü bir
mücadele yaratmaya çalışmışlardır.

Bunlar, Pol Pot'un
liderliğindeki Kızıl Khmer'ler, Son Sann liderliğindeki Khmer Halkının
Milli Kurtuluş Cephesi ve Prens Sihanouk taraftarlarıdır. Lakin bugüne
kadar Heng Samrin rejimine ve Vietnam'a meydan okuyacak kadar güçlü bir
kuvvetin ortaya çıktığı söylenemez